شكوفايي جامعه اسلامي در گرو عمل به باورهاي ديني است. نظام سياسي اسلام، هدف‌ها و آرمان‌هايي را دنبال مي‌كند كه برگرفته از همين باورها و اعتقادات اسلامي است. تبليغات انتخاباتي در جامعه اسلامي وسيله‌اي براي رسيدن به يك هدف و آرمان است. پس لاجرم بايد باورها و اعتقادات اسلامي در آن دخيل باشد. به عبارت ديگر، هنگامي می‌توان ادعا كرد كه انتخابات، مورد تاييد اسلام بوده است كه افراد در تبليغات انتخاباتي خود، عقايد اسلامي را مدّنظر داشته باشند.
در يك نظام سياسي مبتني بر باورهاي ديني، مردم و حاكميّت، در تعامل با يكديگرند و همين ارتباط دو سويه، در نهايت منجر به همكاري‌هاي متقابل، كاهش جرايم، برقراري نظم و جامعه پذيري ديني مي‌شود كه در نتيجه، اقتدار ملّي را به همراه خواهد داشت.
تبليغات انتخاباتي از آن جهت اهمّيّت دارد كه نگرش‌ها و باورهاي جامعه را تحت تأثیر خود قرار مي‌دهد. هنگامي كه در جامعه‌اي انتخابات در حال برگزاري است و كانديداها - يا نماينده‌هاي آنها- مشغول تبليغ از خود هستند، يك جريان خفيف در حال شكل گيري است كه چنانچه به آن توجّه نداشته باشند، در آينده آسيب‌هايي را به همراه خواهد داشت. اين جريان خفيف، همان شكل گيري آرزوها و خواسته‌هاي مردم است.
در اين ايّام حسّاس، افراد جامعه با انبوهي از وعده و وعيدها و برنامه‌هاي ممكن و ناممكن كانديداها مواجه هستند. هر روز از طريق رسانه‌ها يا ارتباطات رودررو پيام‌هايي به آنها ارسال می‌شود. اين پيام‌ها در نهايت ذهنيت مخاطبان را شكل داده و آمال و آرزوهاي آنها را صورت می‌بخشد.بنابراين تبليغات انتخاباتي از ضرورت و اهمّيّت بالايي برخوردار است و چنانچه بر اساس معيارها و ضوابط اخلاقي اسلامي انجام نشود، آسيب‌هاي جبران ناپذيري را به دنبال خواهد داشت.
در اين مقال مختصر سعي شده است متناظر با مضامين اسلامي، به نكاتي كه لازم است كانديداها و نمايندگان آنها در تبليغات انتخاباتي خود رعايت كنند، اشاره شود.
موازين مورد تاكيد اسلام در تبليغات انتخاباتي
در جامعه اسلامي رقابت كنندگان بايد بر اساس موازين ديني و رعايت ارزش‌هاي اسلامي فعاليت كنند. هيچ كس حق اين را ندارد كه براي برخورداري از راي بيشتر، اصول و ارزش‌ها را زير پا گذاشته و بر خلاف مصالح نظام رفتار كند. دين مبين اسلام سرشار است از آموزه‌هایی كه با دسته بندي مناسب، می‌توان در همه زمینه‌ها از رهنمودهاي آن استفاده كرد. در ادامه با استفاده از مضامين ديني، به مؤلفه‌هاي يك تبليغات انتخاباتي صحيح اشاره می‌شود؛
دوري از بداخلاقي‌هاي انتخاباتي
رعايت اخلاق، از جمله قواعد و قوانين مهم در اسلام است كه بايد در گفتار و كردار فرد مسلمان ساري و جاري باشد. در اسلام، ملبّس بودن به ادب اسلامي، زمينه ساز رشد و تعالي افراد است لذا به آن اهمّيّت فراواني داده شده تا جايي كه حضرت رسول صلي الله عليه و آله می‌فرماید «اِنِّي بُعِثْتُ لِاُتَمِّمَ مَكَارِمَ الاَخْلَاقِ؛[1] من برانگيخته شده‌ام، تا صفات عاليه انسانى را كامل سازم» و يا در جاي ديگر اميرالمومنين علیه‌السلام می‌فرماید: «أَكْمَلُكُمْ إِيماناً أَحْسَنُكُمْ خُلْقاً؛[2] آن كس از شما كه اخلاقش نيكوتر باشد، ايمانش کامل‌تر است».
بنابراين رعايت ادب و اخلاق، از جمله مواردي است كه چنانچه در تبليغات انتخاباتي مدّ نظر باشد، سبب گسترش فرهنگ گفت‌وگو و دوستي شده، موجب گسترش همكاري‌هاي سازنده می‌شود و از دشمني‌ها و سوء تفاهم‌هاي نابجا جلوگيري می‌کند.
اجتناب از وعده‌هاي ناممكن
وفاي به عهد در همه اديان مورد تاكيد است. در روايتي حضرت علي علیه‌السلام مي‌فرمايد: «لَيْسَ مِن فَرائِضِ اللَّهِ شَيءٌ اَلنّاسُ اَشَدُّ عَلَيهِ اجْتِماعاً مَعَ تَفَرُّقِ اَهوائِهِم وَ تَشَتُّتِ آرائِهِم مِن تَعظيم الْوَفاءِ بِالْعُهُودِ؛[3] هيچ يك از فرائض الهي همانند وفاي به عهد نيست كه مردم با همه خواسته‌هاي گوناگون و ديد‌‌گاه‌هاي مختلف، بيشتر بر آن اتفّاق نظر داشته باشند». اين مساله در دين اسلام هم اهمّيّت فوق‌العاده اي دارد، خداي متعال مي‌فرمايد: «و أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كانَ مَسْولاً؛[4] به وعدههايتان وفا كنيد، چون از آن بازخواست مي‌شود و مسئوليت دارد».
دادن وعده ناممكن، علاوه بر آسيب ذكر شده (اينكه نگرش‌ها و باورهاي جامعه را تحت تأثیر خود قرار مي‌دهد) در نهايت منجر به عهد شكني مي‌شود كه از ديدگاه اسلام، كار ناپسندي است. شخصي كه در تبليغات انتخاباتي خود، وعده ناممكن مي‌دهد، در واقع زمينه گناه و ضايع كردن حقوق ديگران را براي خود مهيا مي‌سازد.
پرهيز از شايعه پراكني و افشاگري
متأسفانه بايد اذعان كرد كه امروزه، شايعه پراكني و افشاگري از جمله راهكارهايي است كه برخي كانديداها براي جلب آراء مردم به آن متوسّل مي‌شوند. براي اثبات توانايي خود، عيوب يا بي‌تدبيري ديگران را به رخ مي‌كشند، حتّي گاهي اين كار را مي‌كنند، بدون اينكه بتوانند مطالبي را كه گفته مي‌شود اثبات كنند. ناگفته نماند كه وسايل ارتباط جمعي هم ابزار خوبي براي انتشار این‌گونه مطالب شده است. اين در حالي است كه اسلام به شدّت با اين كار مخالفت مي‌كند؛ رسول اكرم صلي الله عليه و آله در اين زمينه مي‌فرمايد: «مَنْ سَمِعَ فَاحِشَةً فَاَفْشَاهَا کَانَ کَمَنْ اَتَاهَا؛[5] کسی که از عمل منکری باخبر شود و آن را افشا کند، چنان است که خود، آن را انجام داده است».
شايعه پراكني و افشاگري از سوي نامزدهاي انتخاباتي، آسيب‌هايي در پي دارد، از جمله اينكه؛ احساس بدبيني و دشمني را ميان افراد تقويت مي‌كند، به وحدت و همبستگي ملي آسيب رسانده و سبب افزايش نزاع و جدلها مي‌شود. همچنين مشروعيت نظام را زير سؤال برده و ميان جامعه و حكومت فاصله مياندازد.[6]
اعتماد به راي مردم
گاهي هزينه هاي گزاف براي تبليغات انتخاباتي يا اقبال نسبي مردم يا... باعث ايجاد اين توهم در شخص مي‌شود كه با اقبال عمومي روبرو شده و بايد اكثريت آراء متعلّق به او باشد. اين توهّمات موجب مي‌شود كه شخص، نتايج اعلام شده را قبول نداشته باشد و در ادامه با ايجاد هيجانات ناسالم، فضاي امنيتي يا اطلاعاتي كشور را آلوده كند.
آنچه از سيره و گفتار معصومين عليهم‌السلام برداشت مي‌شود، مغاير با اين است. در سيره ائمّه اطهار عليهم‌السلام اقبال عمومي و راي مردم موضوعيت دارد، به اين معنا كه چنانچه مردم ـ به هر دليلي ـ از امام خود روي گردانند، اجباري در برگرداندن راي آنها نيست. حضرت امير عليه‌السلام هنگامي زمام امور را به دست مي‌گيرد كه با درخواست مردم روبرو مي‌شود. ايشان در اين زمينه مي‌فرمايد: «وْلاَ حُضُورُ الْحَاضِرِ، وَقِیَامُ الْحُجَّةِ بِوُجُودِ النَّاصِرِ... لألْقَیْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا؛[7] اگر نبود حضور انبوه مردم که به یاریم قیام کرده و حجت را بر من تمام نمودند... خلافت را رها کرده و از آن صرف نظر می‌کردم»
اين برخورد حضرت علي عليه‌السلام، قطعاً بي تاثير از رهنمودهاي رسول اكرم صلي الله عليه و آله نبوده است، ايشان در روايت ديگري مي‌فرمايد: «قَدْ كانَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله عَهِدَ إِلَيَّ عَهْدا فَقالَ يَا بْنَ أَبِي طالِبٍ لَكَ (وِلاءُ أُمَّتِي) فَإِنْ وَلَّوْكَ فِي عافِيَةٍ وَ أَجْمَعُوا عَلَيْكَ بِالرِّضا فَقُمْ بِأَمْرِهِمْ و إِنِ اخْتَلَفُوا عَلَيْكَ فَدَعْهُمْ وَ ما هُمْ فِيهِ؛[8] رسول خدا صلي الله عليه و آله با من عهد كرد و فرمود: اي پسر ابيطالب! (سرپرستي امت) با تو است. پس اگر مردم با رضايت از تو اطاعت كردند، به امور آنان بپرداز وگرنه امورشان را به خودشان واگذار».
استفاده مناسب از ابزارهاي تبليغاتي
چنانچه بخواهيم يكي از تفاوت‌هاي عمده ميان تبليغات انتخاباتي در سال‌هاي گذشته با سال‌هاي اخير را بر شماريم، بايد به ظهور و گسترش رسانه‌هاي جديد اشاره كنيم؛ در گذشته تبليغات كانديداها با استفاده از ابزار محدودي به شكل پيام در آمده و به نحو يك‌سويه به مخاطبين ارسال مي‌شد. انبوهي از مباحث جزئي در قالب يك شعار كلّي، با استفاده از بروشورها و پوسترهايي به مخاطبين و راي دهندگان منتقل مي‌شد. (عليرغم اينكه كانديداها يا نمايندگان آنها در جلساتي هم حضور مي‌يافتند و شعارهاي خود را تشريح مي‌كردند).
امّا اين گونه تبليغ، تقريباً منسوخ شده است و به دليل گستردگي مخاطبين رسانه‌هاي جديد، سعي مي‌شود از آنها استفاده شود. علاوه بر آن، برخي از ابزارهاي جديد، تعاملي است، يعني مخاطبين امروزه تنها مستمع شعارها و برنامه‌هاي كانديداهاي خود نيستند، بلكه در مباحث شركت مي‌كنند؛ در چت‌روم‌ها، انجمن‌ها و اتاق‌هاي گفتگوي سياسي يا... در خصوص اين مباحث صحبت كرده و نظر خود را ارائه مي‌كنند.
در چنين فضايي اگر افراد، مغرض يا معاند باشند، مي‌توانند به فريب افكار عمومي پرداخته و واقعيّت را به گونه‌اي ديگر جلوه دهند. كافي است شخصي، استفاده ابزاري از رسانه‌ها و راه‌هاي اغواگري متاثر از استفاده نادرست از آنها را دريافت كرده باشد، چنين شخصي به راحتي مي‌تواند اغواگري نمايد.
نه تنها اين مساله مغاير با مضامين اسلامي مي‌باشد، بلكه به دور از مروّت و جوانمردي است. شخصي كه در صدد زعامت بر مردم و به دست گرفتن يك مسئوليت خطير در يك نظام اسلامي مبتني بر آراء مردم است، بايد در نحوه استفاده از ابزار تبليغاتي خود دقّت نمايد.
رعايت ارزش‌هاي ديني
ارزش‌هاي ديني شامل مواردي همچون؛ رعايت صداقت، عدالت، انصاف، امانت و... است.[9] به بياني روشن، مي‌توان گفت؛ هدف از تبليغات انتخاباتي آشنا شدن راي دهندگان با صلاحيت‌ها و توانايي‌هاي كانديداها، براي تشخيص فرد اصلح است. بنابراين تبليغات، وسيله‌اي است براي رسيدن به هدفي خاص. هدفي كه اميرمومنان عليه‌السلام خطاب به ابن عبّاس، اينگونه آن را توصيف مي‌كند: «أمّا بَعْدُ فَلايَكُنْ حَظُّكَ فِي وَِلايَتِكَ مالاً تَسْتَفِيدُهُ وَ لا غَيْظاً تَشْتَفِيهِ وَلكِنْ إِماتَةُ باطِلٍ وَ إِحْياءُ حَقٍّ؛[10] امّا بعد، مبادا بهره تو از حكومتت، به دست آوردن مالي يا فرونشاندن خشمي باشد، بلكه بايد بهره‌ات، ميراندن باطل و زنده كردن حق باشد».
در نتيجه، فردي كه احساس وظيفه كرده و با هدفِ زعامتِ بخشي از حكومت، وارد ميدان شده است تا حق را زنده كند، بايد در نظر داشته باشد كه هدف او مقدّس است و نبايد از هر روش و ابزاري براي رسيدن به اين هدف استفاده كند.
سخن پاياني
نظام جمهوري اسلامي، نظامي است مردم سالار، كه بر اساس اصول و ارزش‌هاي اسلامي بنا شده است و نقطه آغازين آن، انقلاب بزرگي است كه حاصل تلاش‌ها و ريخته شدن خون‌هاي پاكي بوده است. از جمله ركن‌هاي مهم در اين نظام، راي و نظر افراد جامعه بوده است. در حقيقت ما ميراث دار زنان و مردان بزرگي هستيم كه در به ثمر رسيدن اين انقلاب تلاش كردند.
فرض بر اين است كه شخصي كه احساس وظيفه كرده و وارد عرصه شده است، دغدغه حفظ اين نظام و دفاع از آرمان‌هاي آن را دارد، پس لازم است كانديداها و نمايندگان آنها در تبليغات انتخاباتي خود ارزش‌هاي اسلامي را مدّ نظر داشته باشند؛ دادن وعده‌هاي ناممكن، بد اخلاقي‌هاي انتخاباتي، شايعه پراكني، افشاگري و... آثاري در پي خواهد داشت و علاوه بر اينكه نگرش‌ها و باورهاي جامعه را تحت‌الشعاع خود قرار داده و ايجاد توقّعات ناممكن می‌کند، امنيّت اجتماعي و اطلاعاتي كشور را هم زير سؤال مي‌برد.
منابع:
1. ميزان الحكمه، ج 11، ص209.
2. بحار الأنوار، ج 68، ص 387.
3. نهج البلاغه، نامه 53.
4. سوره اسراء، آيه 34.
5. وسایل الشیعه، ج 12، ص 296، چاپ جدید.
6. ويژگي‌ها و اهداف تبليغات انتخاباتي، ص33.
7. نهج البلاغه، خطبه 3.
8. مستدرك الوسائل، ج 11، ص 78
9. ويژگي‌ها و اهداف تبليغات انتخاباتي، ص35.
10. بحار الانوار، ج40، ص 328.
اطلاعات کاربری
خداحافظ ماه خوب خدا ...لینک دوستان
آمار سایت
کدهای اختصاصی
--------------
-------------------